ดร.บัณฑูร เศรษฐศิโรตน์ กรรมการกำกับกิจการพลังงาน และผู้เชี่ยวชาญด้านสาธารณสุขและสิ่งแวดล้อม

พลังงานสะอาดกำลังอยู่ในกระแสความสนใจของคนทั่วโลก ในประเทศไทยมีโครงการหนึ่งที่มีเป้าหมายเพื่อสร้างความตระหนักถึงการใช้พลังงานสะอาดในทุกๆ อุตสาหกรรม นั่นคือ โครงการ Clean Energy for Life

Interview ฉบับนี้จะได้นำเสนอถึงความเป็นมาและเป้าหมายของโครงการ รวมทั้งโครงการ Clean Energy for Life มีความสำคัญอย่างไรต่อการพัฒนาให้ทุกคนสามารถเข้าถึงพลังงานสะอาดได้อย่างมีประสิทธิภาพในการใช้พลังงานสะอาดในประเทศ โดยดร.บัณฑูร เศรษฐศิโรตน์ กรรมการกำกับกิจการพลังงาน และผู้เชี่ยวชาญด้านสาธารณสุขและสิ่งแวดล้อม จะเป็นผู้ให้ความกระจ่างในเรื่องดังกล่าว

สร้างการตระหนักรับรู้เกี่ยวกับพลังงานสะอาดอย่างเป็นรูปธรรม

แนวคิด Clean Energy for Life ใช้พลังงานสะอาดเพื่อคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นของทุกคน เกิดขึ้นจากความประสงค์ที่อยากสร้างการตระหนักรับรู้เกี่ยวกับพลังงานสะอาด ตามพระราชบัญญัติการประกอบกิจการพลังงาน พ.ศ. 2550 มาตรา 97(5) ที่ได้กำหนดการใช้จ่ายเงินกองทุนพัฒนาไฟฟ้าให้ใช้จ่าย “เพื่อการส่งเสริมสังคมและประชาชนให้มีความรู้ความตระหนัก และมีส่วนร่วมทางด้านไฟฟ้า”

กองทุนพัฒนาไฟฟ้า สำนักงานคณะกรรมการกำกับกิจการพลังงาน (สำนักงาน กกพ.) คำนึงถึงการสร้างการศึกษาเรียนรู้ในประเด็นด้านพลังงานที่ประชาชนทั่วไปให้ความสนใจ ปัจจุบันทุกคนกำลังเดินทางไปสู่การพัฒนาที่ยั่งยืน เป็นหัวข้อหลักที่กำหนดโดยองค์การสหประชาชาติ (United Nations) และหนึ่งในเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน (Sustainable Development Goals) มีหัวข้อ พลังงานสะอาดที่ทุกคนเข้าถึงได้ (Affordable and Clean Energy) ซึ่ง กกพ. มองว่าเป็นเรื่องสากลที่จะทำให้เกิดพลังการสื่อสารและการเปลี่ยนแปลงในเชิงบวกต่อสังคมไทย ปีที่แล้วได้สร้างการตระหนักรู้และความเข้าใจเกี่ยวกับพลังงานไฟฟ้าจากแสงอาทิตย์ผ่านกลยุทธ์การสื่อสารหลากหลายแบบ ประสบความสำเร็จอย่างดีเยี่ยม จึงมองเห็นโอกาสและพร้อมที่จะต่อยอดไปสู่กลยุทธ์การสื่อสารอย่างเต็มรูปแบบเกี่ยวกับพลังงานสะอาด ในปี พ.ศ. 2563-พ.ศ. 2564 ต่อไป โดยมุ่งเน้นการสร้างแรงบันดาลใจจนก่อเกิดเป็นรูปธรรม รวมถึงการให้ความรู้ความเข้าใจที่ถูกต้องให้แก่บุคคลทั่วไปด้วย

โครงการ “Clean Energy for Life ใช้พลังงานสะอาด เพื่อชีวิตที่ดีขึ้นของทุกคน” มีวัตถุประสงค์หลักๆ 3 ประการ ดังนี้

1. สร้างการรับรู้และความเข้าใจเกี่ยวกับคณะกรรมการกำกับกิจการพลังงาน (กกพ.) ตลอดจนกองทุนพัฒนาไฟฟ้า ในแง่บทบาทหน้าที่ นโยบาย ประโยชน์สำหรับประชาชน ฯลฯ
2. สร้างการตระหนักรับรู้และการมีส่วนร่วมในการปฏิบัติด้านการใช้พลังงานไฟฟ้าที่ผลิตจากแหล่งพลังงานทดแทนหรือแหล่งพลังงานสะอาด เช่น จากโซลาร์เซลล์ จากขยะ จากชีวมวลและจากแก๊สชีวภาพ ไปยังกลุ่มประชาชน
3. ขยายผลกิจกรรมของคณะกรรมการกำกับกิจการพลังงาน (กกพ.) ที่อยากให้ประชาชนมีส่วนร่วมในเรื่องพลังงานสะอาด เช่น พลังงานจากแสงอาทิตย์ (Solar Power) พลังงานจากชีวมวลและชีวภาพ (Bio Energy) และพลังงานจากขยะ (Waste to Energy) โดยที่ทุกคนสามารถเข้าถึงพลังงานสะอาดได้อย่างมีประสิทธิภาพในราคาที่เหมาะสม สร้างประโยชน์ต่อเศรษฐกิจ เกิดความสมดุลในทุกมิติ เชื่อมโยงทุกระดับจากครัวเรือนสู่ชุมชน สู่สังคมโดยรวม และสู่ระดับโลกบนเส้นทางสู่เป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืนร่วมกัน

ผนึกกำลังทั้งภาครัฐและเอกชนเพื่อไปสู่ความสำเร็จและบรรลุเป้าหมาย

เนื่องจากจุดประสงค์ 3 ประการดังกล่าว สำนักงาน กกพ. จึงให้การสนับสนุนภาคีจากภาครัฐและเอกชนรวม 25 องค์กร อาทิ สำนักงานส่งเสริมเศรษฐกิจสร้างสรรค์, สำนักงานนวัตกรรมแห่งชาติ, อสมท, 2Fellows และ Tellscore เพื่อจัดทำโครงการด้านการส่งเสริมพลังงานสะอาด 26 โครงการ โดยความสำเร็จของแคมเปญในช่วงระยะเวลาการดำเนินการต่อเนื่องตั้งแต่ปี พ.ศ. 2562 เกิดขึ้นจากการผนึกกำลังโดยการใช้จุดแข็งและจุดเด่นของแต่ละองค์กรที่ร่วมมือกันพา Clean Energy for Life ไปสู่ความสำเร็จและบรรลุเป้าหมายที่ทำให้ทุกคนเข้าถึงพลังงานสะอาด และนำไปสู่คุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น

ตัวอย่างหนึ่งในภาคีสำคัญจากภาคเอกชนคือ บริษัท เทลสกอร์ (Tellscore) ที่ได้รับการสนับสนุนจากกองทุนพัฒนาไฟฟ้า สำนักงาน กกพ. ซึ่ง เทลสกอร์ เป็นหนึ่งในผู้นำด้านอินฟลูเอนเซอร์มาร์เก็ตติ้งแพลตฟอร์มที่ใช้เทคโนโลยีปัญญาประดิษฐ์ (AI) ในการคัดสรรอินฟลูเอนเซอร์ให้ตอบโจทย์และส่งเสริมการสื่อสารอย่างสร้างสรรค์และรับผิดชอบ เทลสกอร์มีหน้าที่ดึงพลังการสร้างสรรค์ของอินฟลูเอนเซอร์มาใช้ในการเชื่อมต่อและถ่ายทอดข้อมูลที่ถูกต้องและเข้าใจง่ายให้กับประชาชนในวงกว้างผ่านโครงการมากมายอาทิ โครงการ “สร้างการตระหนักรู้และมีส่วนร่วมในเรื่องของการใช้พลังงานสะอาด” เพื่อช่วยติดตั้งระบบโซลาร์เซลล์ให้โรงพยาบาลนำร่องทั้ง 77 แห่งทั่วประเทศ และโครงการ “Waste Journey การเดินทางของขยะที่ทุกคนต้องรู้” เพื่อสร้างการตระหนักรู้เกี่ยวกับการลดการสร้างขยะด้วยแนวคิด 3R และการแยกขยะอย่างถูกวิธีช่วยเปลี่ยนขยะเป็นพลังงานไฟฟ้าได้

สร้างประโยชน์ในระดับโลกเรื่องการพัฒนาที่ยั่งยืน

โครงการ Clean Energy for Life เป็นโครงการรณรงค์สื่อสารภายใต้กองทุนพัฒนาไฟฟ้ามาตรา 97(5) ปี พ.ศ. 2563 ที่มุ่งหวังสร้างการตระหนักรับรู้ (Inspiration and Awareness) ความเข้าใจที่ถูกต้องร่วมกัน (Education and Understanding) มีทัศนคติที่ดีและถูกต้อง (Attitude) จนเข้ามามีส่วนร่วมด้านพลังงาน (Action) ของประชาชนผู้ใช้และผู้ผลิตไฟฟ้า

นอกเหนือจากความประสงค์ที่อยากให้เกิดความรู้ความเข้าใจที่ถูกต้องเกี่ยวกับพลังงานสะอาดแล้ว ยังต้องการสร้างการรับรู้ถึงข้อดีของพลังงานสะอาด สิ่งที่สำคัญยิ่งกว่าคือ การสร้างการมีส่วนร่วมจากประชาชนในการช่วยสนับสนุนการติดตั้งระบบ Solar Rooftop ให้กับโรงพยาบาลกว่า 77 แห่งทั่วประเทศไทย โดยผลสำเร็จของโครงการนี้จะสร้างประโยชน์ในหลายระดับ นอกจากจะสร้างประโยชน์ในระดับประเทศแล้ว โครงการนี้ยังนำไปสู่การสร้างประโยชน์ในระดับโลกเรื่องการพัฒนาที่ยั่งยืน ซึ่งพลังงานสะอาดได้ตอบโจทย์เป้าหมายการลดปัญหาผลกระทบจากภาวะโลกร้อนที่ก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ และสร้างผลกระทบอย่างชัดเจนทั่วโลกในขณะนี้ เพราะฉะนั้นผลโดยรวมจะเป็นผลดีต่อประเทศ ต่อสังคม และทุกคน

พลังงานจากทุกแหล่งสามารถทำให้เป็นพลังงานที่สะอาดได้

พลังงานสะอาด หรือ Clean Energy ในที่นี้ หมายถึง พลังงานไฟฟ้าทั้งหมด ไม่ว่าจะเป็นพลังงานจากแหล่งเชื้อเพลิงชนิดใดก็ตามที่ผลิตและใช้อยู่ในปัจุบันและอนาคตและไม่ใช่แค่พลังงานหมุนเวียนเพียงอย่างเดียว แม้จะเป็นพลังงานที่มาจากแหล่งฟอสซิลก็สามารถทำให้เป็นพลังงานที่สะอาดได้มากขึ้น โดยอาศัยการกำกับดูแลที่ได้มาตรฐานและการใช้ทรัพยากรอย่างยั่งยืน

แนวคิดได้หยิบยกประเภทพลังงานทดแทนและหัวข้อสื่อสารที่สำคัญ ที่จะแสดงถึงตัวอย่างของพลังงานสะอาดและสร้างคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นของสังคมได้อย่างเป็นรูปธรรม เช่น พลังงานแสงอาทิตย์ (Solar Energy) พลังงานชีวมวลและชีวภาพ (Bio Energy) และพลังงานขยะ (Waste to Energy) พร้อมไปกับการใช้พลังงานอย่างประหยัดและมีประสิทธิภาพ โดยมี กกพ. เป็น ผู้กำกับดูแลการดำเนินงานของโรงไฟฟ้าให้เป็นไปตามมาตรฐานในทุกด้าน

เป้าหมายต้องให้เห็นชัดทั้งแบบรูปธรรมและนามธรรม

เป้าหมายของแนวคิด Clean Energy for Life ใช้พลังงานสะอาด เพื่อคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นของทุกคน มี 2 แบบ แบบนามธรรมและรูปธรรม เป้าหมายแบบนามธรรม คือ การส่งเสริมให้สังคมและประชาชนมีความรู้ ความตระหนัก และความเข้าใจที่ถูกต้องเกี่ยวกับพลังงานสะอาด โดยเน้นการสื่อสารว่าพลังงานสะอาดนั้นเชื่อมโยงกับคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นของทุกคนอย่างไร (Awareness, Understanding, Attitude) ส่วนเป้าหมายแบบรูปธรรม คือ การสร้างการมีส่วนร่วมของประชาชนในด้านพลังงาน (Action) ในการช่วยสนับสนุนการติดตั้งระบบโซลาร์เซลล์ให้โรงพยาบาล 77 แห่งทั่วประเทศ ผ่าน “มูลนิธิแพทย์ชนบทเพื่อไฟจากฟ้า”

ต้นทุนสำหรับการติดตั้งระบบโซลาร์เซลล์กำลังผลิต 100 กิโลวัตต์นั้น สามารถช่วยลดภาระค่าไฟฟ้าของโรงพยาบาลได้เดือนละประมาณ 60,000 บาท ดังนั้นในระยะเวลา 1 ปี โรงพยาบาลจะสามารถลดภาระค่าไฟฟ้าได้ราว 720,000 บาท โดยต่อ 1 โรงพยาบาลใช้งบประมาณไม่เกิน 4 ล้านบาทในการติดตั้ง และเนื่องจากแผงโซลาร์เซลล์มีอายุการใช้งาน 25 ปี จึงสามารถช่วยโรงพยาบาลลดภาระค่าไฟฟ้าได้ประมาณ 18 ล้านบาทตลอดระยะเวลาการใช้งาน โดยส่วนต่างจากการจ่ายค่าไฟที่น้อยลง สามารถนำไปจัดหาอุปกรณ์และเวชภัณฑ์ทางการแพทย์เพื่อช่วยเหลือประชาชนได้เพิ่มมากขึ้น ซึ่งถือว่าเป็นการพัฒนาและสร้างคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นของทุกคนอย่างยั่งยืน

ติดตามผลการดำเนินงานอย่างใกล้ชิด

การติดตามผลนั้นขึ้นอยู่กับแต่ละโครงการภายใต้แนวคิด Clean Energy for Life ซึ่งแต่ละภาคีพันธมิตรจะมีส่วนร่วมและการดำเนินการที่แตกต่างกันออกไป แต่ว่าเป้าหมายของทุกโครงการจะตอบโจทย์แนวคิด “Clean Energy for Life การใช้พลังงานสะอาด เพื่อคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นของทุกคน” และช่วยสนับสนุนการติดตั้งระบบโซลาร์เซลล์ให้โรงพยาบาลนำร่องทั้ง 77 แห่งทั่วประเทศ

ตัวอย่างการติดตามผลของโครงการที่จัดทำโดยบริษัท เทลสกอร์ สามารถวัดได้จากกระแสตอบรับจากยอดการเข้าถึง (Reach) ยอดผู้ชม และยอดการมีส่วนร่วม (Engagement) ของประชาชนต่อโครงการ เนื่องจากเทลสกอร์มีหน้าที่ในการเชื่อมต่อและถ่ายทอดข้อมูลเกี่ยวกับพลังงานสะอาดที่ถูกต้องและเข้าใจง่าย รวมไปถึงการสื่อสารว่าพลังงานสะอาดนั้นเชื่อมโยงกับคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นของทุกคนอย่างไร ผ่านพลังการสร้างสรรค์ของอินฟลูเอนเซอร์หรือผู้มีอิทธิผลด้านการสื่อสารที่สามารถเข้าถึงประชาชนในวงกว้างได้ในสื่อออนไลน์

ปัญหาและอุปสรรคสำคัญคือการปรับเปลี่ยนวิสัยทัศน์ของประชาชน

ความท้าทายที่เจอช่วงริเริ่มโครงการคือ การปรับเปลี่ยนวิสัยทัศน์ วิถีชีวิต และความเป็นอยู่ของประชาชนชาวไทยให้สอดคล้องกับแนวคิด Clean Energy for Life ใช้พลังงานสะอาด เพื่อคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นของทุกคน และการสร้างความเข้าใจในสาเหตุและผลของการสร้างประโยชน์เรื่องการพัฒนาที่ยั่งยืนด้านพลังงานสะอาด รวมไปถึงการเปลี่ยนแปลงที่จะส่งผลให้คุณภาพชีวิตทุกคนดีขึ้น เนื่องจากก่อนหน้านี้ประชาชนยังไม่เข้าใจถึงบทบาทหน้าที่การมีส่วนร่วมในการพัฒนาประเทศด้านพลังงาน ประโยชน์ที่จะได้รับ และแนวทางการดำเนินงานของโครงการ จึงทำให้สำนักงาน กกพ. ตระหนักถึงการชี้แจ้งจุดประสงค์ของโครงการอย่างชัดเจนต่อประชาชน เพื่อแก้ปัญหาดังกล่าวอย่างค่อยเป็นค่อยไป จุดประสงค์ที่กล่าวมานี้ คือการสร้างการรับรู้และความเข้าใจเกี่ยวกับคณะกรรมการกำกับกิจการพลังงานในแง่บทบาทหน้าที่ นโยบาย และประโยชน์สำหรับประชาชน และการสร้างการตระหนักรับรู้และการมีส่วนร่วมในการปฏิบัติด้านการใช้พลังงานไฟฟ้าที่ผลิตจากแหล่งพลังงานทดแทนหรือแหล่งพลังงานสะอาด

สร้างประโยชน์ด้านการพัฒนาที่ยั่งยืนและส่งผลให้คุณภาพชีวิตของประชาชนชาวไทยดีขึ้น

เนื่องจากโครงการนี้ได้ดำเนินการต่อเนื่องมาเป็นระยะเวลาเกือบ 2 ปีแล้ว ผลสำเร็จที่เห็นได้ชัดจากการดำเนินงานอย่างต่อเนื่องตั้งแต่ปี พ.ศ. 2562 คือการเริ่มมีความตระหนักรับรู้และความเข้าใจของประชาชนต่อพลังงานสะอาด จนก่อให้เกิดการมีส่วนร่วมทางสังคม สู่การปรับใช้จริงในชีวิตประจำวัน สำหรับโครงการในปี พ.ศ. 2563-พ.ศ. 2564 นี้ เราเริ่มเห็นผลสำเร็จจากการมีส่วนร่วมของประชาชนในการสนับสนุนการติดตั้งระบบโซลาร์เซลล์บนหลังคาโรงพยาบาลกว่า 77 แห่งทั่วประเทศไทย โดยยอดบริจาคขณะนี้อยู่ที่ 1,522,000 บาท หลังจากเริ่มรับการสนับสนุนมาเพียง 2 เดือนเท่านั้น

ผลสำเร็จของโครงการภายใต้แนวคิด Clean Energy for Life ใช้พลังงานสะอาด เพื่อคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นของทุกคน จะสร้างประโยชน์เรื่องการพัฒนาที่ยั่งยืนและส่งผลให้คุณภาพชีวิตของประชาชนชาวไทยดีขึ้นจากการใช้และผลิตพลังงานสะอาดที่ไม่ก่อผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม แนวคิดนี้ยังนำไปสู่การเข้าถึงพลังงานสะอาดในราคาที่เข้าถึงได้ สร้างผลประโยชน์ต่อเศรษฐกิจ ซึ่งทุกคนในสังคมไทยจะเป็นผู้ได้รับประโยชน์จากการนำไปประยุกต์ใช้สร้างประโยชน์ในหลายระดับ นอกจากจะสร้างประโยชน์ในระดับประเทศแล้ว โครงการนี้ยังนำไปสู่การสร้างประโยชน์ในระดับโลกเรื่องการพัฒนาที่ยั่งยืน ซึ่งพลังงานสะอาดได้ตอบโจทย์เป้าหมายการลดปัญหาผลกระทบจากภาวะโลกร้อนที่ก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงที่ก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ และสร้างผลกระทบอย่างชัดเจนทั่วโลกในขณะนี้ เพราะฉะนั้นผลโดยรวมของโครงการ Clean Energy for Life ใช้พลังงานสะอาด เพื่อคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นของทุกคน จะป็นผลดีต่อประเทศ ต่อสังคม และต่อตัวเราเอง

เกี่ยวกับมาตรา 97 ตามพระราชบัญญัติการประกอบ กิจการพลังงาน พ.ศ. 2550 มาตรา 97 ได้กำหนดการใช้จ่ายเงินกองทุนพัฒนาไฟฟ้า ให้ใช้จ่ายเพื่อกิจการ ดังต่อไปนี้ เพื่อการชดเชยและอุดหนุนผู้รับใบอนุญาตประกอบกิจการไฟฟ้า ซึ่งได้ให้บริการแก่ผู้ใช้ไฟฟ้าที่ด้อยโอกาสหรือเพื่อให้มีการให้บริการไฟฟ้าอย่างทั่วถึง หรือเพื่อส่งเสริมนโยบายในการกระจายความเจริญไปสู่ภูมิภาค (มาตรา97(1)) เพื่อการชดเชยผู้ใช้ไฟฟ้าซึ่งต้องจ่ายอัตราค่าไฟฟ้าแพงขึ้นจากการที่ผู้รับใบอนุญาตที่มีศูนย์ควบคุมระบบไฟฟ้ากระทำการฝ่าฝืนมาตรา 87 วรรคสอง (มาตรา 97(2)) เพื่อการพัฒนาหรือฟื้นฟูท้องถิ่นที่ได้รับผลกระทบจากการดำเนินงานของโรงไฟฟ้า (มาตรา 97(3)) เพื่อการส่งเสริมการใช้พลังงานหมุนเวียน และเทคโนโลยีที่ใช้ในการประกอบกิจการไฟฟ้าที่มีผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมน้อย (มาตรา 97(4)) เพื่อการส่งเสริมสังคมและประชาชนให้มีความรู้ความตระหนัก และมีส่วนร่วมทางด้านไฟฟ้า (มาตรา 97(5)) เป็นค่าใช้จ่ายในการบริหารกองทุนพัฒนาไฟฟ้า (มาตรา 97(6)) ทั้งนี้ การใช้จ่ายเงินกองทุนตาม (1) (2) (3) (4) และ (5) ให้เป็นไปตามระเบียบที่คณะกรรมการกำหนดภายใต้กรอบนโยบายของคณะกรรมการนโยบายพลังงานแห่งชาติ ตามมาตรา 11(10) และต้องจัดมีการแยกบัญชีตามกิจการที่ใช้จ่ายอย่างชัดเจน

 

---

Source: นิตยสาร Electricity & Industry Magazine ปีที่ 28 ฉบับที่ 1 มกราคม-กุมภาพันธ์ 2563
คอลัมน์ Interview โดย กองบรรณาธิการ